Descartes
Dissertatio de Methodo
Characteristics of Latin
Adverbial or "secondary" uses of certain words are marked with a grave accent:
*tantùm: only
*quàm: than
modò . . .modò: sometimes . . . sometimes; now . . . now,
*verò but; but indeed
comparatives, including clauses:
(potius) quàm
comparative adverbs (-ius)
gerunds (-nd- _____ing)
sometimes + accusative object
gerundives (-nd- _____ing)
dative (expressing purpose) ("for ____ing")
long (prepositional) gerundive phrases
e.g.: ad illas commodius resolvendas
parallel constructions, often with omissions in one of the parts.
future participle (-turus/-surus, -a, -um) + form of "sum" =
(I am, etc.) going to
dative (present) participle
sing.: (-nti): for one ____ing
pl. (-ntibus): for those ______ing
adverbs in –ē, -(i)ter, –ō
planē, certo, mutuo
-nq- = -mq- (unquam, tanquam)
Vocabulary:
*adeo (ut): to such an extent (that)
*forte: by chance
*Method (nom. and gen.), Methodum (acc.), Methodo (abl.), feminine gender (from Greek): method
*ne _____ quidem: not even _____
*pateo, -ere, patui (+ dat.): lie open; be open; be evident, clear
*quamvis: although
*quod: that
*[id] quod: that which; what
rēvērā:really, in truth
*ut (+ adjective) "as (_____)" (e.g. 76 ut dubiam; 86 ut bona)
DISSERTATIO DE *METHODO
RECTE UTENDI RATIONE
ET VERITATEM IN SCIENTIIS INVESTIGANDI
R. Des Cartes Lectori Suo
S.D.
Haec specimina,
Gallice a me scripta
et ante septem annos vulgata,
paullo post ab amico in linguam latinam versa fuere,
ac versio mihi tradita,
ut quicquid in ea minus placeret,
pro meo jure mutarem.
Quod variis in locis feci:
sed forsan etiam alia multa praetermisi;
haecque ab illis ex eo dignoscentur,
quod ubique fere fidus interpres verbum verbo
reddere conatus sit;
ego vero sententias ipsas saepe mutarim,
et non eius verba,
sed meum sensum,
emendare ubique studuerim.
Vale!
I. variae circa scientias considerationes
___________________
II. Praecipuae illius Method quam investigat Author regulae
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1 Atque ut legum multitudo saepe vitiis excusandis accommodatior est,
quàm iisdem prohibendis,
adeo ut illorum populorum status sit optime constitutus,
qui tantùm paucas [leges] habent,
5 sed quae accuratissime observantur;
sic pro immensa ista multitudine praeceptorum,
quibus Logica referta est,
sequentia quatuor mihi suffectura esse arbitratus sum,
modo firmiter & constanter statuerem,
10 ne semel quidem ab illis toto vitae meae tempore deflectere.
Primum erat,
ut nihil unquam veluti verum admitterem
nisi quod certo & evidenter verum esse cognoscerem;
hoc est,
15 ut omnem praecipitantiam atque anticipationem in judicando
diligentissime vitarem
nihilque amplius conclusione complecterer,
quàm quod tam clare & distincte rationi meae *pateret,
ut nullo modo in dubium possem revocare.
20 Alterum,
ut difficultates
quas essem examinaturus,
in tot partes dividerem,
quot expediret ad illas commodius resolvendas.
25 Tertium,
ut cogitationes omnes
quas veritati quaerendae impenderem,
certo semper ordine promoverem:
incipiendo scilicet a rebus simplicissimis et cognitu facillimis,
30 ut paulatim et quasi per gradus
ad difficiliorum & magis compositarum cognitionem
ascenderem;
in aliquem etiam ordinem illas [res] mente disponendo,
quae se mutuo ex natura sua non praecedunt.
35Ac postremum,
ut tum in quaerendis mediis,
tum in difficultatum partibus percurrendis
tam perfecte singula enumerarem & ad omnia circumspicerem
ut nihil a me omitti essem certus.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Quaedam Moralis scientiae regulae,
ex hac Methodo depromptae.
1 Ac denique
ut illi qui novam domum,
in locum eius
quam inhabitant,
volunt exstruere,
5 non modo veterem prius evertunt,
lapides,
ligna,
caementum,
aliaque aedificanti utilia sibi comparant,
10 Architectum consulunt,
vel ipsimet se in Architectura exercent
et exemplar domūs faciendae accurate describunt,
sed etiam aliam aliquam [domum] sibi parant,
quam interim,
15 dum illa aedificabitur,
possint non incommode habitare:
sic ne dubius et anxius haererem circa ea,
quae mihi erant agenda,
quamdiu ratio suaderet incertum esse circa ea
20 de quibus debebam judicare:
atque ut ab illo tempore vivere inciperem quam felicissime fieri posset,
Ethicam quandam ad tempus mihi effinxi,
quae tribus tantùm aut quatuor regulis continebatur;
quas hīc non pigebit adscribere.
25Prima erat,
ut legibus atque institutis patriae obtemperarem,
firmiterque illam religionem retinerem
quam optimam judicabam,
et in qua, Dei beneficio, fueram ab ineunte aetate institutus;
30 atque me in caeteris omnibus gubernarem juxta opiniones
quammaxime moderatas,
atque ab omni extremitate remotas,
quae communi usu receptae essent apud prudentissimos eorum
cum quibus mihi esset vivendum.
_____________
35 Altera regula erat,
ut quam maxime constans et tenax propositi semper essem,
nec minus indubitanter atque incunctanter in *iis peragendis
perseverarem,
quae ob rationes valde dubias
40 vel forte nullas [rationes] susceperam,
quàm in *iis de quibus plane eram certus,
Ut in hoc viatorum consilium imitarer,
qui si *forte in media aliqua sylva aberrarint,
nec ullum iter ab aliis tritum,
45 nec etiam versus quam partem eundum sit agnoscant,
non ideo vagi
et incerti modò versus unam,
modò versus alteram tendere debent,
et multo minus uno in loco consistere,
50 sed semper rectā [viā] quantum possunt
versus unam et eandem partem progredi,
nec ab ea [ ] postea propter leves rationes deflectere,
quamvis *forte initio plane nullas [rationes] habuerint,
propter quas illam potius quàm aliam *quamlibet
55 eligerent:
hoc enim pacto,
quamvis forte ad ipsum locum
ad quem ire destinaverant,
non accedent,
60ad aliquem [locum] tamen tandem devenient,
in quo commodius
quam in media sylva potuerunt subsistere.
Eodem modo,
quia multa in vita agenda sunt
65 quae differre plane non licet,
certissimum est,
quoties circa illa quid rēvērā sit optimum agnoscere non possumus,
illud debere nos sequi
quod optimum videtur;
70vel certe si quaedam talia sint,
ut nulla nos vel minima ratio
ad unum potius quàm contrarium faciendum
impellat,
alterutrum tamen debemus eligere,
75 et postquam unam semel sententiam sic sumus amplexi,
non amplius illam ut dubiam,
in quantum ad praxim refertur,
sed ut plane veram et certam,
debemus spectare;
80 quia nempe ratio
propter quam illam elegimus
vera et certa est.
Atque hoc sufficiens fuit ad me liberandum omnibus istis anxietatibus
et conscientiae morsibus,
85 quibus infirmiores animae torqueri solent,
quia multa saepe uno tempore ut bona amplectuntur,
quae postmodum, vacillante judicio, mala esse sibi persuadent.
Tertia regula erat,
ut semper me ipsum potius quàm Fortunam vincere studerem,
90 & cupiditates *proprias [potius] quàm ordinem mundi mutare [studerem];
atque in universum
ut mihi firmiter persuaderem
nihil extra proprias cogitationes absolute esse in nostra potestate:
adeo ut quidquid non evenit,
95 postquam omne
quod in nobis erat
egimus
ut eveniret,
inter ea
100 quae fieri plane non possunt,
& Philosophico vocabulo "impossibilia" appellantur,
sit a nobis numerandum.
_____________
Ut autem hanc Ethicam meam concluderem,
diversas occupationes
105 quibus in hac vita homines vacant,
aliquandiu expendi,
atque ex iis optimam eligere conatus sum.
Sed non opus est ut quid de aliis mihi visum sit hīc referam;
dicam tantùm
110 nihil me invenisse,
quod pro me ipso melius videretur,
quàm si in eodem instituto
in quo tunc eram perseverarem;
hoc est,
115 quàm si totum vitae tempus
in ratione meā excolendā,
atque in veritate juxta Methodum
quam mihi praescripseram
investigandā
120 consumerem.
_____________
IV. Rationes quibus existentia Dei & animae humanae probatur,
quae sunt Metaphysicae fundamenta
1 Non libenter hīc refero primas cogitationes,
quibus animum applicui
postquam huc veni;
tam Metaphysicae enim sunt
5 & a communi usu remotae,
ut verear ne multis non sint placiturae;
sed ut possit intelligi
an satis firma sint philosophiae meae fundamenta,
videor
10 aliquo modo coactus
de illis loqui.
Dudum observaveram
permultas esse opiniones,
quas,
15 etsi valde dubiae sint & incertae,
non minus constanter & intrepide sequi debemus,
quatenus ad usum vitae referuntur,
quàm si certae essent & exploratae,
ut jam ante dictum est.
20Sed quia tunc veritati quaerendae,
non autem rebus agendis,
totum me tradere volebam,
putavi mihi plane contrarium esse faciendum,
& illa omnia
25 in quibus vel minimam dubitandi rationem possem reperire,
tanquam aperte falsa esse rejicienda;
ut experirer an,
illis ita rejectis,
nihil praeterea superesset
30 de quo dubitare plane non possem.
Sic quia nonnunquam sensus nostri nos fallunt,
quidquid unquam ab illis hauseram
inter falsa numeravi.
Et quia videram
35 aliquando nonnullos etiam circa res Geometriae facillimas errare,
ac paralogismos admittere,
sciebamque idem mihi posse accidere
quod cuiquam alii [ ] potest,
illas etiam rationes omnes,
40 quas antea pro demonstrationibus habueram,
tanquam falsas rejeci.
Et denique quia notabam,
nullam rem unquam nobis veram videri
dum vigilamus,
45 quin eadem etiam dormientibus possit occurrere,
cum tamen tunc semper aut fere semper sit falsa ;
supposui
nulla eorum
quae unquam vigilans cogitavi,
50 veriora esse
quam sint ludibria somniorum.
Sed statim postea animadverti,
me,
quia caetera omnia ut falsa sic reficiebam,
55 dubitare plane non posse
quin ego ipse interim essem;
& quia videbam
veritatem hujus pronuntiati:
"Ego cogito,
60 ergo sum,"
sive "existo,"
adeo certam esse atque evidentem,
ut nulla tam enormis dubitandi causa
a Scepticis fingi possit,
65 a qua illa non eximatur,
credidi me tuto illam posse,
ut primum ejus,
quam quaerebam,
Philosophiae fundamentum
70 admittere.
Deinde attente examinans
quis essem,
& videns fingere quidem me posse
corpus meum nihil esse,
75 itemque nullum plane esse mundum,
nec etiam locum in quo essem;
sed non ideo ulla ratione fingere [me] posse
me non esse;
quinimo ex hoc ipso
80 quod reliqua falsa esse fingerem,
sive quidlibet aliud cogitarem,
manifeste sequi
me esse:
& contra,
85si vel per momentum temporis cogitare desinerem,
quamvis interim & meum corpus,
& mundus,
& caetera omnia
quae unquam imaginatus sum
90 rēvērā existerent,
nullam ideo esse rationem
cur credam
me durante illo tempore debere existere;
inde intellexi
95 me esse rem quandam sive substantiam,
cujus tota natura sive essentia in eo tantùm consistit
ut cogitem,
quae-que ut exsistat,
nec loco ullo indiget,
100 nec ab ulla re materiali sive corporea dependet.
Adeo ut Ego,
hoc est,
mens per quam solam sum is
qui sum,
105 sit res a corpore plane distincta,
atque etiam cognitu facilior
quàm corpus,
& quae plane eadem,
quae nunc est,
110 esse posset,
quamvis illud [corpus] non exsisteret.
Post-Classical Latin (including Medieval Latin and Neo-Latin) by Rebecca Harrison is licensed under a Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivative Works 3.0 United States License.
Permissions beyond the scope of this license may be available at http://ids.truman.edu/r_harrison/copyright.htm.